Parafia w Lesznej powstała nie później niż w I połowie XIV wieku. Wprawdzie „Liber fundationis” czyli spis uposażeń biskupów wrocławskich z ok. 1305 roku milczy na temat kościoła, wymieniając jedynie wioski Leszną Książęcą i Leszną Snessona (z których Książęca była starszą, już zagospodarowaną, więc i płacącą podatki), jednak dokument księcia cieszyńskiego z 1328 roku wymienia już księdza Witkowicza [Wythkowic], tutejszego proboszcza. Parafię wymieniają też rejestry świętopietrza z 1335 oraz 1447 roku. Na podstawie danych tego ostatniego I. Panic podaje przybliżoną liczbę ówczesnych wiernych 165 (dla porównania: Cieszyn około 930, Goleszów 225, Ustroń 90). Warto podkreślić, że parafia obejmowała wtedy Leszną Górną, Dolną oraz – być może od XV wieku – Trzyniec. Fakt należenia do niej paru wiosek jest dowodem dawności powstania, gdy liczba mieszkańców nie była na tyle duża, by utrzymać mogli samodzielnie własnego duszpasterza.

Czy kościółek (na pewno drewniany) był tym samym, w którym modlono się jeszcze w początkach XVIII wieku, a którego piękno odnotował wizytator biskupi w 1697 roku? Tego nie wiemy. Pozostały nam po nim jedynie obraz tzw. Assumpty z Lesznej Górnej z 1. ćwierci XVI wieku (w zbiorach Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie) oraz płyta nagrobna Achaczego Czelo z końca XVI wieku (dziś w obejściu ołtarza głównego).

Do XVI wieku książęca, w 1529 Leszna Górna przechodzi w ręce rodziny szlacheckiej Czelo z Czechowic, a następnie Goczałkowskich z Goczałkowic. Ich siedzibą jest gródek, a następnie zamek w Dzięgielowie. Jako właściciele tutejszych dóbr, są kolatorami kościoła, mając wpływ na wybór proboszcza i na finanse parafii. Wielu szczegółów nie znając, wiemy jednak o paru fundacjach Goczałkowskich, z których największą było fundowanie w początkach XVIII wieku istniejącego do dziś kościoła. Warto odnotować, że być może w XVII wieku wybudowano pod kościołem krypty, w których chowano przedstawicieli okolicznych rodzin szlacheckich: Goczałkowskich, Beesów, Wilczków oraz Saint Genois. Wymurowano również niewielką kryptę dla księży, w której spoczął na pewno ksiądz Paweł Albrecht, zmarły w 1767 roku.

Od około połowy XVI wieku do 1654 roku kościół znajdował się w rękach protestantów. Nie znamy żadnych szczegółów dotyczących tego okresu. Nie wiemy, jak wyglądało życie religijne wspólnoty, czy również katolicy mogli brać w nim udział, czy powstawały jakieś dokumenty i co się z nimi ewentualnie stało, jakie było wyposażenie kościoła. Przypuszczamy jedynie, że ewangelicy zamierzali wybudować nowy kościół murowany, bo wizytator biskupi w 1688 roku wspomina o kamieniach zebranych przez nich w tym celu na cmentarzu. Wiemy też, że przed 1654 rokiem otwarto przy kościele szkołę ewangelicką, której nie zamknięto mimo przejęcia kościoła przez katolików.

Dzięki księdzu Maciejowi Horacjuszowi i jego następcom znana jest nam dobrze historia kościoła od roku 1662. Do dziś zachowała się parafialna dokumentacja właśnie przez niego zaprowadzona, rejestrująca m.in. zgony, chrzty, śluby, a także działalność kolejnych proboszczów. Dzięki tym zapiskom wiemy m.in., że pan włości Adam Wacław Goczałkowski fundował w 1719 roku kościół murowany, mający zastąpić bardzo już zniszczony drewniany. Budowa przebiegała w latach 1719-1731, w 1731 kościół pobłogosławiono, a 16 sierpnia 1761 roku konsekrował go biskup wrocławski książę Filip Gotthard Schaffgotsch.

Od samego początku parafia w Lesznej była kilkuwioskowa, od początku też należała do dominium biskupów wrocławskich. Stan ten zmienił się, gdy po wybudowaniu własnego kościoła w 1885 roku oddzieliła się od wspólnoty społeczność Trzyńca oraz gdy po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 roku odpadła także Leszna Dolna. Miejscowości te podlegają odtąd biskupowi ostrawsko-opawskiemu. Leszna Górna po 1925 roku weszła w skład diecezji katowickiej, a od 1992 – diecezji bielsko-żywieckiej, będącej częścią archidiecezji krakowskiej.

Opracowanie

p. Katarzyna Zbylut – Jadczyk